Zeer mooie reis naar deze hotspot van biodiversiteit op de rand van Europa. Bijzondere omgeving met uitstekende gidsen (Bulgarije-kenner Fokko Erhart en een lokale Bulgaarse gids) met zeer veel aandacht voor landschap, habitat en de plaats van soorten hierin. Veelzijdige trip met bijzondere aandacht voor vogels en dagvlinders. Accommodatie en maaltijden waren niet alleen top maar eveneens erg authentiek. Een unieke ervaring.
Michaël Cassaert (B)
Van 4 tot en met 10 juni 2023 heeft een kleine groep natuurliefhebbers onder leiding van Fokko Erhart en gids Yordan een bezoek gebracht aan de Rhodopen, een berggebied in het zuidoosten van Bulgarije. Vanaf het vliegveld in Sofia zijn we naar de oostelijke Rhodopen gereden. De tocht gaat dan door een vrij vlak dal met relatief intensieve landbouw (m.n. akkers).
Eenmaal in de Rhodopen aangekomen verandert het landschap compleet. Je verlaat het dal en komt in een bergachtig gebied met een mix van bos, struwelen, extensieve landbouw, rivierdalen en dorpjes. De bossen zijn veelal doorgeschoten hakhout, vaak bestaande uit diverse soorten eiken, essen, haagbeuken en esdoorns. Soms kom je oudere opgaande (eiken-)bossen tegen. De landbouw bestaat grotendeels uit extensief beweidde graslanden met lokaal (kleine) akkers. In en tussen de graslandenkomen overal struwelen en kleine bosjes voor. Dat geeft het agrarische landschap een zeer fraai kleinschalig karakter. In de rivierdalen (o.a. de Arda) wisselen zich vrij afstromende grotere en kleinere rivieren af met soms wat kleinere beken. Dit zijn de plaatsen waar je ooibossen en drooggevallen grindbanken aantreft. Lokaal komen zijn de rivieren verstuwd en komen stuwmeren voor. Overal vind je kleine dorpen waar vaak ook wat akkerbouw te vinden is. Deze afwisseling in landschappen en habitats staat garant voor een enorme biodiversiteit, wat zich onder andere weerspiegelt in een groot aantal vogelsoorten, dagvlinders en vaatplanten. Zodra je de bus uitstapt, en je bevindt je in agrarisch gebied, hoor je altijd grauwe gorzen en regelmatig veldleeuweriken zingen in de graslanden. Daarnaast zie je grauwe klauwieren en roodkopklauwieren in de vrijwel altijd aanwezige fraaie (doorn-)struwelen. Daar waar wat grotere bosjes aanwezig zijn hoor je overal nachtegalen en vaak ook wielewalen zingen. Door de grote afwisseling zijn er ook veel verschillende soorten roofvogels en gieren aanwezig. Arendbuizerd, slangenarend, kleine torenvalk, Eleonora’s valk, aasgier, monniksgier en vale gier zijn daarvan slechts enkele voorbeelden. Ook gorsachtigen als ortolaan, grijze gors, cirlgors en zwartkopgors werden regelmatig gehoord en gezien. In de moerasgebieden komen o.a. Europese moerasschildpad, grote karekiet, ralreiger, koereiger, dwergaalscholver, woudaapje en kleine zilverreiger voor. Andere karakteristieke vastgestelde broedvogels zijn hop, scharrelaar, Aziatische steenpatrijs, oostelijke blonde tapuit, blauwe rotslijster, balkanbaardgrasmus, waterspreeuw, lijster, maskerklauwier, Griekse spotvogel, izabeltapuit, roze pelikaan, sperwergrasmus en Syrische bonte specht. Regelmatig werden ook reptielen waargenomen. Daarvan springt de smaragdhagedis er het meest uit. Maar er werden ook toornslang en Griekse en Moorse landschildpad waargenomen. In de regelmatig aanwezige veedrinkplaatsen en moerasjes werden boomkikker, meerkikker en bastaardkikker gehoord. In een klein beekje kwamen daarnaast nog geelbuikvuurpadden voor. De graslanden zijn door het extensieve gebruik doorgaans rijk aan vaatplanten. Vaak ook worden zij vergezelt van stukken ruigte, struweel, opgaande bomen en kleine en grotere bosjes. Van de dagvlinders werden vele soorten waargenomen. Enkele daarvan zijn oostelijke pijpbloemvlinder, koningspage, klein sleedoornpage, bruine eikenpage en braam-, knoopkruid- en tweekleurige parelmoervlinder, blauwe ijsvogelvlinder, grote schaduwoog en klaverblauwtje.
De combinatie van een extensieve vorm van beweiding met meer natuurlijke habitats zorgt voor een fraai en soortenrijk gebied in de Rhodopen. Handhaving van dat landgebruik in combinatie met behoud en ontwikkeling van de diverse habitats de connectiviteit daartussen, vormt de basis voor de grote biodiversiteit in de Bulgaarse Rhodopen.
Rody Schröder (18-6-2023)
Klik HIER voor het reisverslag van de KNNV reis in 2019
Ik was nog nooit in Bulgarije geweest en had eerlijk gezegd ook nooit het idee gehad dat ik daar per se heen moest; ik stond er dus totaal onbevangen in. Die reis werd voor mij een beleving. Niet alleen door het land, dat veel mooier was dan ik ervan had verwacht, maar ook door de bijzondere plekken waar Fokko ons heen bracht: plekken waar ik anders nooit zou zijn gekomen. Ik ben geen vogelaar, geen veldbioloog of botanicus, maar ik heb op die reis in een week meer natuur – vogels, planten, bossen – gezien dan anders in een jaar. Het was heel bijzonder, ik kan het niet anders zeggen.
Het was altijd al een wens van mij om in een wildernis rond te kunnen kijken.
De reis naar de Rodopen in Oostelijk Bulgarije overtrof mijn verwachtingen. Wat een diversiteit aan bloemen, insecten en vogels! Geen toerisme, kermis of drukte, maar ongerepte natuur waar ik heerlijk ongestoord heb kunnen genieten van onder meer de uitbundige ‘muziek’ van de zangvogels. Zittend op een stronk kon ik dit wel uren volhouden!
Mijn reisgenoten zaten meteen uren tussen de vlinders en de bloemen: een ‘dreamscape’! Je kon alle ruimte nemen om ter plaatse vragen te stellen aan de gids of lekker uitgebreid te fotograferen.
Fokko had leuke accommodaties geregeld bij typisch Bulgaarse adressen. En wat kunnen ze daar kokkerellen! Ze maakten er zowel ’s middags als ’s avonds een lokaal-culinair feestje van. Minpuntje: jammer dat ze geen Bulgaarse yoghurt hadden! Pluspuntjes: zowel gids, reisleider als organisatie: top! Kan je me ‘s nachts zo weer voor wakker maken.
Ik herinner me mijn eigen verwondering en de opgetogen kreten van de andere groepsleden, als we weer eens uit het busje tuimelden om de volgende plek met bijzondere natuurverschijnselen te verkennen. De Oostelijke Rodopen zijn een lust voor het oog. Fokko heeft zich duidelijk verdiept in de cultuur en natuur en kan een helder beeld schetsen van de ontwikkelingsmogelijkheden in Bulgarije. Het was een verrassend toffe reis in een land vol zichtbare tegenstellingen.
Een onvergetelijke ervaring, dat was voor mij de reis naar de Oostelijke Rodopen met Fokko Erhart. Het gebied is prachtig en ongerept. Zowel voor de vlinderaars, vogelaars als plantenkundigen in ons reisgezelschap was er meer dan genoeg te ontdekken. Natuurlijk de vele gieren en bijeneters, maar ook de talrijke orchideeënsoorten en prachtige parelmoervlinders. Fokko had de reis bijzonder goed georganiseerd en alles verliep zeer soepel. Hij creëert direct een lekkere ontspannen sfeer. De accommodaties, het vervoer, de maaltijden en de lokale gids: allemaal dik in orde. Wat mij verder erg goed beviel, is dat hij het gebied goed kent en overal iets over weet te vertellen. Hij neemt je letterlijk en figuurlijk méé op reis. Dat geeft net dat beetje extra wat het meer dan de moeite waard maakt.
Ik had altijd al eens een natuurreis willen maken en deze door Fokko Erhart georganiseerde reis was een buitenkansje: elke dag buiten, elke dag pure natuur, waar heb je dat in Nederland. De groep bestond hoofdzakelijk uit vogelaars, die hun geweldige vogelkennis en (telescoop-)kijkers heel bereidwillig deelden. Tijdens de wandelingen en zelfs tijdens de ritten werd er voortdurend geroepen: kijk, een vale gier, nee een aasgier, en daar een Slangenarend en oh jé een Eleonora’s valk. Zelfs liep er eens een Aziatische Steenpatrijs voor ons over de weg, een vogel, die zelfs de gids nog nooit had gezien. Aan het einde van de week hadden we 110 verschillende soorten vogels gezien, kippen en stadsduiven niet meegerekend. En dat was niet alles: ook nog tientallen soorten van vlinders, libellen, haften, kevers, krekels, endemische planten en verder nog schildpadden en een slang. De mooie landschappen, de zeer vriendelijke mensen, de lekkere maaltijden, de uiterst verzorgde toiletten en badkamers vormden met elkaar een heel boeiende entourage. De jonge Bulgaarse gidsen waren zeer goed geïnformeerd en deden alles, om het ons naar de zin te maken. Het puntje op de ‘i’ was voor mij op de laatste dag in Sofia het bezoek in het natuurhistorische museum met zijn vogelafdeling. Daar kon ik alle vogels in alle rust en van korte afstand bekijken: wat is een vale gier toch groot! Wat ik daar zeer miste, was hun gezang. Maar ik weet nu veel meer van vogels (en vogelaars :-).
